Mobil iletişim sistemlerinde kullanıcıların kimlik doğrulaması, konum takibi ve hizmet yetkilendirmesi gibi işlemleri gerçekleştirmek için çeşitli veritabanları kullanılır. GSM (Global System for Mobile Communications) altyapısında bu işlemlerden sorumlu olan iki temel bileşen HLR (Home Location Register) ve VLR (Visitor Location Register) olarak adlandırılır. Her ikisi de bir mobil kullanıcının ağı nasıl kullandığını kaydeden ve yöneten veritabanı sistemleridir.
HLR ve VLR Nedir?
HLR ve VLR, mobil ağların en kritik çekirdek elemanlarından biridir. Bu veritabanları, abone bilgilerini saklamak, çağrı yönlendirmelerini gerçekleştirmek ve abone konumlarını yönetmek için kullanılır.
HLR (Home Location Register)
HLR, her abonenin kalıcı bilgilerini içeren ana veritabanıdır. Bir mobil operatörün abonesi nereye giderse gitsin, temel kullanıcı verileri HLR’de kayıtlı kalır. Bu veriler, abonenin kimliğini, kullandığı servisleri, faturalandırma bilgilerini ve SIM kartına ait detayları içerir.
HLR’nin İçerdiği Bilgiler
- Abonenin IMSI (International Mobile Subscriber Identity) numarası
- MSISDN (kullanıcının telefon numarası)
- Abonenin aktif olduğu ağ servisleri (SMS, veri, ses vs.)
- Faturalama ve abonelik tipi bilgileri (ön ödemeli / faturalı)
- Son olarak bağlandığı VLR bilgisi (aboneden gelen güncel konum)
HLR genellikle merkezi bir veri merkezi veya birden fazla lokasyona dağıtılmış sunucular üzerinden çalışır. Her operatörün yalnızca kendi aboneleri için bir HLR kaydı vardır.
VLR (Visitor Location Register)
VLR, abonenin ziyaret ettiği bölgede geçici olarak oluşturulan ve HLR’den alınan bilgileri içeren bir yardımcı veritabanıdır. Mobil cihaz, ev şebekesi dışına çıktığında, bulunduğu bölgede abonenin bilgileri ilgili VLR’ye kopyalanır.
VLR, çağrı ve mesaj yönlendirme gibi hizmetlerin hızlı ve yerel olarak sunulmasına yardımcı olur. Bu sistem sayesinde her işlem için HLR’ye başvurmak gerekmez, böylece ağın performansı ve hızı artırılmış olur.
VLR’nin Görevleri
- Abonenin geçici konum bilgisini tutar (LAC – Location Area Code)
- HLR’den aldığı kullanıcı bilgilerini saklar
- HLR ile iletişim kurarak abonenin geçerli olup olmadığını kontrol eder
- Abonenin gelen çağrılarını veya SMS’lerini yönlendirir
- Handover durumlarında yeni VLR’ler arası veri aktarımı sağlar
HLR ve VLR Nasıl Çalışır?
Bir mobil abone başka bir şehirde ya da bölgede telefonunu açtığında, bu bölgede bulunan baz istasyonu sinyali alır ve mobil cihazın IMSI numarasını ileterek VLR’ye kaydeder. VLR daha sonra HLR ile iletişime geçerek abonenin kimliğini doğrular ve gerekli bilgileri alır.
Böylece, VLR hem abonenin geçici konumunu hem de servis detaylarını bilir. Bu durum, arama yaparken veya bir çağrı alırken hızlı yönlendirme sağlar. Abone başka bir bölgeye geçtiğinde VLR kaydı silinir ve yeni bölgede başka bir VLR’ye kaydolur.
HLR ve VLR Arasındaki Farklar
| Özellik | HLR | VLR |
|---|---|---|
| Görev | Kalıcı abone verilerini saklar | Geçici olarak yerel verileri saklar |
| Veri tipi | Kimlik, abonelik, servis bilgisi | Konum, geçici servis bilgisi |
| Konum | Ev şebekesinde yer alır | Ziyaret edilen şebekede yer alır |
| Güncelleme sıklığı | Nadiren değişir | Sık sık güncellenir (lokasyon değiştikçe) |
| Bağımlılık | VLR’ye veri sağlar | HLR’den veri alır |
HLR ve VLR birlikte çalışarak GSM ağının aboneleri güvenli bir şekilde tanımasını, doğru servisi sunmasını ve kullanıcının lokasyonuna göre çağrıları yönlendirmesini sağlar. Modern ağlarda bu sistemler gelişerek HSS (Home Subscriber Server) gibi yeni nesil altyapılara dönüşse de temel prensipler değişmemiştir.