Etapy systemu wykrywania włamań (IDS) zazwyczaj obejmują gromadzenie danych, analizę danych, wykrywanie, generowanie alertów i reagowanie. Zbieranie danych obejmuje zbieranie informacji z różnych źródeł, takich jak ruch sieciowy, dzienniki systemowe i działania aplikacji. Analiza danych analizuje te informacje w celu zidentyfikowania wzorców lub zachowań wskazujących na włamanie. Następnie w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń stosowane są metody wykrywania, takie jak techniki oparte na sygnaturach lub anomaliach. W przypadku wykrycia zagrożenia IDS generuje alert, aby powiadomić administratorów. Ostatnim krokiem jest zareagowanie na alert, co może obejmować zbadanie incydentu, ograniczenie zagrożenia i aktualizację reguł wykrywania, aby zapobiec przyszłym zdarzeniom.
Proces wykrywania włamań rozpoczyna się od wdrożenia czujników lub agentów monitorujących ruch sieciowy lub aktywność systemu. Czujniki te w sposób ciągły zbierają dane i wysyłają je do systemu IDS w celu analizy. IDS wykorzystuje predefiniowane sygnatury lub algorytmy wykrywania anomalii do analizy danych i identyfikowania wszelkich oznak złośliwej aktywności. W przypadku wykrycia potencjalnego zagrożenia IDS rejestruje zdarzenie i generuje alert. Alert jest sprawdzany przez personel odpowiedzialny za bezpieczeństwo, który określa odpowiednią reakcję, np. zablokowanie szkodliwej aktywności, zbadanie źródła włamania i podjęcie kroków zapobiegających przyszłym atakom.
Techniki systemów wykrywania włamań obejmują wykrywanie w oparciu o sygnatury, wykrywanie w oparciu o anomalie i wykrywanie hybrydowe. Wykrywanie oparte na sygnaturach porównuje monitorowane działania z bazą danych zawierającą znane wzorce ataków i sygnatury. Wykrywanie oparte na anomaliach ustanawia linię bazową normalnego zachowania i identyfikuje odchylenia od tej linii bazowej jako potencjalne zagrożenia. Wykrywanie hybrydowe łączy metody oparte na sygnaturach i anomaliach, aby poprawić dokładność wykrywania i ograniczyć liczbę fałszywych alarmów.
Pięć ogólnych etapów włamania obejmuje zazwyczaj rozpoznanie, skanowanie, uzyskanie dostępu, utrzymanie dostępu i zacieranie śladów. Podczas rekonesansu atakujący zbiera informacje o docelowym systemie. Skanowanie polega na sprawdzeniu celu pod kątem luk w zabezpieczeniach. Uzyskanie dostępu to etap, na którym osoba atakująca wykorzystuje zidentyfikowane luki w zabezpieczeniach, aby dostać się do systemu. Utrzymanie dostępu wymaga zainstalowania tylnych drzwi lub innych metod pozwalających zachować kontrolę nad zaatakowanym systemem. Zacieranie śladów to ostatni krok, podczas którego osoba atakująca próbuje usunąć dowody włamania, aby uniknąć wykrycia.
Trzy typy systemów wykrywania włamań to sieciowe systemy wykrywania włamań (NIDS), systemy wykrywania włamań oparte na hoście (HIDS) i hybrydowe systemy wykrywania włamań. NIDS monitorują ruch sieciowy pod kątem podejrzanej aktywności i są zazwyczaj wdrażane w strategicznych punktach sieci, takich jak bramy lub krytyczne podsieci. HIDS są instalowane na poszczególnych hostach lub urządzeniach w celu monitorowania działań na poziomie systemu, takich jak dostęp do plików, aktywność procesów i dzienniki systemowe. Hybrydowe systemy wykrywania włamań łączą funkcje NIDS i HIDS, zapewniając kompleksowe możliwości monitorowania i wykrywania zarówno w środowiskach sieciowych, jak i hostach.